Στο εργαστήρι του συγγραφέα: ένα μάθημα δημιουργικής ανάγνωσης

Σημείωμα του ομιλητή - Θωμά Μπεχλιβάνη

Τι προηγείται σε σημασία; Η γραφή ή η ανάγνωση; Το ερώτημα είναι κίβδηλο. Η γραφή και η ανάγνωση γεννήθηκαν μαζί και είναι οι δυο όψεις της μεγάλης ρήξης στη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο: της μετάβασης από τον πολιτισμό της προφορικότητας στον πολιτισμό των κειμένων.
Αναγιγνώσκω: γνωρίζω ξανά, δηλαδή αποκωδικοποιώ και αναδομώ τη γνώση μου για τον κόσμο, μεταβαίνω από μια ορμέμφυτη σε μια ενσυνείδητη κατάσταση, δίνοντας σχήμα και νόημα στη ζωή και στα πράγματα, στον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Για τον συγγραφέα, η ανάγνωση του κόσμου και των κειμένων αποτελεί το ενιαίο πεδίο της δημιουργικής δράσης του.
Από τότε που άρχισε η περιπέτεια της γραφής, ο συγγραφέας ζει αναγκαστικά μέσα στον κόσμο των κειμένων και αναμετριέται συνεχώς μ’ αυτόν. Οι επιλογές του ως αναγνώστη, επιλογές από το παρελθόν, το «αλλού» ή το «ξένο», καθορίζουν κάθε φορά τη διαμόρφωση της γραφής του. Αλλά και αντίστροφα: οι νέες απαιτήσεις της γραφής, σύστοιχες πάντα με την εποχή και το κοσμοείδωλο του συγγραφέα, διαμορφώνουν συνεχώς κατευθύνσεις και προτιμήσεις ανάγνωσης. Η ανάγνωση και η γραφή, χωρίς να ταυτίζονται, είναι αξεχώριστες.
Η λογοτεχνία αντανακλά στο έπακρο το παλίμψηστο αυτής της αέναης διαδικασίας, όπου η αρχική εικόνα, η εποχή της προφορικότητας, η «φωνή», συνεχώς μεταλλάσσεται σε διαφορετικά ηχεία και προσλαμβάνεται με νέα ηχοχρώματα σε κάθε εποχή.
Μία σημαντική πλευρά, λοιπόν, της δημιουργικής ανάγνωσης είναι η αναζήτηση του αναγνώστη μέσα στον συγγραφέα∙ ως μέτρο της δικής μας αναμέτρησης και συνομιλίας με τα κείμενα. Γιατί «Εἶναι παιδιά πολλῶν ἀνθρώπων τα λόγια μας.»  (Γ. Σεφέρης: Τρία κρυφά ποιήματα)

Ως παράδειγμα θα χρησιμοποιηθούν δύο κεντρικές μορφές της νεοελληνικής ποίησης:
1. Ο Κ. Π. Καβάφης, ως κατεξοχήν «ποιητής της βιβλιοθήκης» σε σχέση με νεώτερους ποιητές – αναγνώστες του.
2. Ο Οδυσσέας Ελύτης, ως αναγνώστης του Ανδρέα Κάλβου και, κυρίως, του Διονυσίου Σολωμού.
Κι επειδή, η μελοποίηση της ποίησης είναι κι αυτός ένας τρόπος ανάγνωσης, ο
Σπύρος Καβαλλιεράτος με την κιθάρα του θα μας θυμίσει τρεις εμβληματικές μελοποιήσεις αντίστοιχων ποιημάτων.

Ο Θωμάς Μπεχλιβάνης γεννήθηκε στον Πλατύκαμπο της Λάρισας το 1954. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και για 35 χρόνια υπηρέτησε ως καθηγητής σε σχολεία της Δ/θμιας Εκπ/σης του ν. Λάρισας, ως Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων στην Καρδίτσα και, τέλος, ως Προϊστάμενος Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης στην Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπ/σης Θεσσαλίας, τίτλος τον οποίον κατέχει επί τιμή μετά τη συνταξιοδότησή του τον Ιούλιο του 2014.
Είναι διδάκτωρ της Νεοελληνικής Φιλολογίας του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Θέμα της διδακτορικής του διατριβής: «Ο “θάνατος” στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη».
Για πολλά χρόνια ασχολήθηκε με την Επιμόρφωση των Φιλολόγων και των εκπαιδευτικών της Π/θμιας και της Δ/θμιας Εκπ/σης, ενώ έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε πολλά Συνέδρια και Σεμινάρια φιλολογικού και εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Πλήθος άρθρων και εισηγήσεών του έχουν δημοσιευθεί σε Πρακτικά Συνεδρίων, σε περιοδικά (όπως ο Φιλόλογος, η Φιλολογική, η Νέα Εστία, οι Σημειώσεις, τα Μικροφιλολογικά της Κύπρου κτλ), καθώς επίσης στον αθηναϊκό και λαρισαϊκό τύπο.